Амантай ӘТЕНОВ, ОҚО ауыл шаруашылығы басқармасының бас маманы: «Бағаны Ливерпуль биржасы белгілейді»

– Оңтүстіктің бір миллионнан астам халқының табыс көзі болып отырған мақта алқабы туралы толығырақ тоқталып өтіңізші...

– Былтыр 127,5 мың гектар жерге мақта егілген-тұғын. Көріп отырғандарыңыздай, биыл 28,5 мың га жерге кеміді. Егіс алқабының кемуіне зиянкестердің көбеюі, сондай-ақ мақта аурулары себеп болып отыр. Міне, сондықтан да соңғы жылдары өңірімізде мақта алқабы қысқартылып, оның орнына ағын суды аз қажет ететін дақылдар, әсіресе жоңышқа алқабы артты. Негізінен ауыспалы егін жүйесі жердің құнарлығын арттыруға үлкен септігін тигізеді. Қарапайым мысал, жыл сайын мақта егілетін жер құнарсызданып, мол өнім алуға кесірін тигізеді. Міне, сондықтан да егін шаруашылығында ауыспалы егін әдісін қолданып отыру қажет. Құнарсыз жерге егін еккеніңмен, пайда жоқ. Шығынға батасың. Соның ішінде жоңышқаны алайық. Жоңышқа санитарлық рөл атқарады. Зиянкестер аз болып, топырақ азотпен қамтамасыз етіледі. Ал, ақ алтын егілетін жерді арттыру мәселесіне келсек, қазір өздеріңіз білесіздер, баға тұрақталып, былтырмен салыстырғында 20-25 теңгеге артты. 2016 жылы 110,6 мың гектарға шитті мақта егуді межелеп отырмыз. 

– Шаруалар арасында енді ақ алтын бағасы бірнеше жыл өзгермейді екен деген болжам бар. Жалпы, бағаны бірқалыпты ұстап тұру мүмкін бе?

– Бағаны бекіту біздің басқарманың құзырында емес. Оны Ливерпуль биржасы белгілейді. Біздің ойымызша алдағы уақытта мақта бағасы көтерілмесе, кемімеуі керек. Белгілісі, бағаны біреше жыл ұстап тұру мүмкін емес. 

– Бағаға қатысты тағы бір сауал. Мақта еккен кейбір шаруалар үшін бағаның кешіктіріліп бекітілуі мақта теру науқанына кесірін тигізіпті. Бұған не дейсіз?

– Ақ алтын бағасын биржа жыл он екі ай беріп отырады. Сол себептен бекітілген баға бізге кешігіп келді дегенмен келіспеймін. Қыркүйектің басында шитті мақтаның құны бекітілді. Бірақ биыл білесіздер, облысымызда күз мезгілі жаңбырлы болды. Бұл теру жұмыстарына кедергісін тигізеді. Шүкір деп айтайық, науқан аяқталып, өнім зауытқа түгелімен өткізілді. Ары қарайғы жұмыс біздің міндет емес.

– «Мақтаның орнына өзге өнім еккендер шығынға баттық, қайта керісінше, биыл мақта еккендер пайда көрді» дейді шаруалар. Келісесіз бе?

– Жоқ, ешқандай да шығынға батқан жоқ. Қайта керісінше, көкөніс еккендер лайықты өнімін жинап алды. Соның арқасында егін шаруашылығында жиналған өнім айтарлықтай артты. 

– Соңғы сауал, мақта шаруашылығын кәсіп еткендер келер жылы жерді өңдеу жұмыстарының бағасы аспанға шарықтап кетеді екен деп қорқып жүр. Шынымен солай бола ма?

– Қазір - нарықтық экономика заманы. Баға көтерілмейді немесе кемиді деп айту қиын. Өйткені жерді қайта өңдеу жұмыстары жанармай бағасына да байланысты. Техника жанармайсыз жүрмейді. Ал жерді жырту, жалпы қайта өңдеуді техниканың көмегінсіз жүргізе алмайсың. 

– Түсінікті. Сұхбатыңызға рахмет.